Chaos polityczny i skutki dla branży
Ponad 1000 firm i 400 małych przedsiębiorstw (MŚP) stoi w obliczu poważnych strat finansowych z powodu nagłego i niewyjaśnionego zakazu Ministra Zdrowia na żywność na bazie konopi. Ta szokująca decyzja nie tylko zaprzecza wizji prezydenta Ramaphosy dotyczącej komercjalizacji konopi indyjskich, ale także ujawnia głęboko zakorzenione błędy polityki w ramach Cannabis Master Plan.
Rządowa dezinformacja i wewnętrzny chaos
Wysiłki podejmowane przez wyższych urzędników państwowych w celu uzasadnienia zakazu i uspokojenia interesariuszy tylko podsyciły dalszą niepewność. Klęska ta uwypukla rażący rozdźwięk między ministerstwami zdrowia, handlu, przemysłu i konkurencji (DTIC) a prezydencją – ujawniając brak koordynacji i kompetencji wśród kluczowych decydentów.
Teraz ujawniono, że kiedy prezydent Ramaphosa wygłosił orędzie o stanie państwa (SONA) w dniu 6 lutego 2025 r., nie wiedział, że minister zdrowia dr Aaron Motsoaledi już podpisał kontrowersyjny zakaz. Chociaż zakaz został ogłoszony dopiero 7 marca 2025 r., oficjalne dokumenty potwierdzają, że Motsoaledi autoryzował go już 16 stycznia 2025 r.
Źródła w ramach Operacji Vulundlela – prezydenckiej inicjatywy mającej na celu stymulowanie reform gospodarczych – potwierdziły, że ani prezydencja, ani DTIC nie zostały oficjalnie poinformowane o zbliżającym się zakazie przed SONA. Wiele osób w rządzie dowiedziało się o decyzji dopiero po jej publicznym ogłoszeniu.
Niszczycielski cios dla branży konopi indyjskich
Zakaz ten wywołał fale uderzeniowe w raczkującym sektorze konopi indyjskich, a partie opozycyjne i liderzy branży potępili to posunięcie. Rzeczniczka DA ds. zdrowia Michéle Clark określiła tę decyzję jako „nieprzemyślaną”, która zagraża ponad 1400 licencjonowanym firmom zajmującym się konopiami indyjskimi i setkom małych i średnich przedsiębiorstw.
Clark skrytykował brak konsultacji społecznych przed wprowadzeniem zakazu, argumentując, że zamiast nakładać szeroko zakrojone ograniczenia, rząd powinien wspierać przemysł konopny jako sposób na tworzenie miejsc pracy, poprawę zdrowia publicznego i napędzanie zrównoważonego wzrostu gospodarczego.
Brett Herron, sekretarz generalny partii GOOD, posunął się dalej, nazywając działania ministra zdrowia „absurdem”.
„To graniczy z szaleństwem, że prezydent broni marihuany jako kluczowego czynnika napędzającego gospodarkę, podczas gdy jeden z jego ministrów jednocześnie zakazuje jej produktów – przedmiotów, które są dostępne w sklepach głównego nurtu od lat” – powiedział Herron, wzywając Ramaphosę do interwencji i obalenia zakazu.
Herron wskazał również, że brak ustanowienia przez RPA odpowiednich ram regulacyjnych dla konopi indyjskich – pomimo dekryminalizacji ich używania przez Trybunał Konstytucyjny w 2018 r. – nadal hamuje rozwój branży i zagraża tysiącom źródeł utrzymania.
DTIC w obliczu zakazu
DTIC, kluczowy członek Międzyresortowego Komitetu ds. Konopi, został podobno zaskoczony decyzją Ministra Zdrowia. Przez siedem tygodni, między zatwierdzeniem przez ministra a publicznym ogłoszeniem, Ministerstwo Zdrowia nie skonsultowało się ani nie powiadomiło DTIC, pomimo jego wiodącej roli w rozwoju branży konopi indyjskich.
Nawet komitet sterujący Cannabis Master Plan (Steerco) został pominięty – choć jego skuteczność jest obecnie wątpliwa, biorąc pod uwagę, że nie zebrał się w 2025 r. z powodu wewnętrznych konfliktów.
Brak przejrzystości ze strony urzędników służby zdrowia
Dodając do kontrowersji, minister Motsoaledi zdecydował się nie pojawić w webinarium Cheeba Africa Co to jest Hemp 2.0? w dniu 18 marca 2025 r., pomimo wcześniejszych zobowiązań do wyjaśnienia przesłanek stojących za zakazem. Zamiast tego wysłał w swoje miejsce wyższych urzędników służby zdrowia.
Szefowa Departamentu Zdrowia (DoH) ds. kontroli żywności, Penny Campbell, zaskoczyła 900 uczestników, kwestionując wartość odżywczą lokalnie opracowanych odmian konopi – pomimo lat badań potwierdzających ich zalety. Tymczasem zastępca dyrektora generalnego DoH, dr Anban Pillay, próbował uspokoić interesariuszy z branży, ale nie przedstawił jasnego uzasadnienia swojej decyzji.
Odpowiedź DTIC: Reset głównego planu dotyczącego konopi indyjskich
Przedstawicielka DTIC, Thembelihle Ndukwana, potwierdziła podczas webinarium, że główny plan dotyczący konopi indyjskich wrócił do punktu wyjścia. Podkreśliła, że departament jest chętny do współpracy z sektorem prywatnym i obiecała, że konsultacje w sprawie nowej polityki komercjalizacji są nieuchronne.
Chociaż Ndukwana wyraziła nadzieję, że zakaz dotyczący żywności z konopi będzie tymczasowy, ostrzegła, że w międzyczasie firmy muszą przestrzegać prawa lub ponieść konsekwencje regulacyjne. Ujawniła również, że DTIC wstrzymał wszelkie finansowanie dla firm spożywczych opartych na konopiach, mimo że wspierane przez rząd programy inkubatorów wspierały już wiele firm w tym sektorze.
Za kulisami: Czy kompromis jest możliwy?
Pomimo oficjalnego milczenia ze strony DoH, DTIC i prezydencji, MEDCAN24 dowiedział się, że trwają zakulisowe negocjacje mające na celu złagodzenie szkód. Trzy dobrze umiejscowione źródła wskazują, że DTIC naciska na wyłączenie produktów na bazie konopi, podczas gdy opracowywane są bardziej kompleksowe ramy regulacyjne.
Branża czeka teraz, aby zobaczyć, czy interwencja rządu uratuje południowoafrykański sektor konopi indyjskich – czy też biurokratyczne złe zarządzanie będzie nadal wykolejać jego potencjał.